Dzięki 16 antenom umieszczonym na dachu kościoła św. Katarzyny można uzyskać sygnał z sześciu pulsarów.

Gdańscy naukowcy skonstruowali najdokładniejszy zegar na świecie. Jako pierwsi wykorzystali do tego charakterystyczne tętnienie pulsarów. "Mechanizm" zegara, to m.in. anteny i urządzenia znajdujące się na dachu kościoła i w wieży św. Katarzyny. "Tarcza" umieszczona została w Parlamencie Europejskim w Brukseli.

5 października 2011 r., w Parlamencie Europejskim w Brukseli, z okazji obchodów 400. urodzin Jana Heweliusza stanął pierwszy użytkowy zegar pulsarowy. Z Gdańska na uroczystości pojechał tylko repetytor, czyli blisko 40 calowy monitor dotykowy. Bruksela na stałe otrzymała sygnał z naszego centrum czasu, które mieści się w kościele św. Katarzyny, w punkcie oznaczonym 54°21'15"N, 18°39'6"E.

- Choć tego nie planowaliśmy, to okazało się, że anteny zegara na dachu kościoła, znalazły się dokładnie nad grobem Jana Heweliusza. Jego duch chyba czuwał nad nami, podczas całej pracy nad wynalazkiem - podkreśla Grzegorz Szychliński, zastępca dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, główny projektant zegara.

Nad zegarem pracowano od 2009 roku, choć pomysł zrodził się dziewięć lat wcześniej. Głównym pomysłodawcą był Grzegorz Szychliński z MHMG. Współpracowali z nim Mirosław Owczynnik i Dariusz Samek, inżynierowie elektronicy z gdańskiej firmy EKO Elektronik oraz Eugeniusz Pazderski, jeden z najlepszych specjalistów w dziedzinie aparatury radioastronomicznej w kraju, z Centrum Astronomicznego UMK w Toruniu. Co ciekawe, w tym samym czasie nad podobnym projektem pracowało kilka innych ośrodków naukowych - Amerykanie w NASA, Rosjanie i Chińczycy.

- Najsilniej odbieramy sygnał jednego konkretnego pulsara, położonego kilka tysięcy lat świetlnych od Ziemi, łapiemy też sygnał od pięciu innych, ale nieco słabiej. A wcześniej obawialiśmy się zakłóceń miasta - przyznaje Dariusz Samek.

Obecnie czas na Ziemi wyznaczają zegary atomowe - Temps Atomique International (TAI) - to skala czasu niepowiązana bezpośrednio z żadnym zjawiskiem fizycznym. Aby się nie oderwać zanadto od matki natury, co jakiś czas korygujemy czas TAI do stanu nieba.

Tymczasem przyroda zaoferowała nam pulsary. W odbiorze ich charakterystycznego tętnienia pomocnych jest 16 podwójnych anten dipolowych, umieszczonych na specjalnej platformie na dachu kościoła.

- Sygnał z tych anten poprzez specjalne filtry - cyfrowe wzmacniacze, jest kierowany do komputera, który w sposób cyfrowy ten sygnał obrabia. Otrzymuje on pulsy z zespołu poszczególnych pulsarów i na podstawie czasu przybycia sygnału z pulsara do hipotetycznego ośrodka układu słonecznego i czasu przybycia pulsu do Ziemi jesteśmy w stanie obliczyć sekundę. Na to składają się bardzo skomplikowane algorytmy matematyczne, ponadto trzeba uwzględnić ruch Ziemi, to wszystko wypływa na dokładność - wyjaśnia działanie zegara Dariusz Samek.

Po co ludzkości taki zegar?

- Nie mamy zielonego pojęcia co to jest czas, mamy taki wytrych o którym mówimy, że to jeden z parametrów czasoprzestrzeni. Nawet nie mamy zmysłu, który rejestruje czas. Gdyby nas zamknięto w czarnym pudle, to w ogóle nie zdawalibyśmy sobie sprawy czy minęła godzina czy minuta. Im mamy dokładniejszy pomiar czasu, tym mamy większą szansę poznania tego, co nas otacza - podkreśla Grzegorz Szychliński.

Wydarzenie uroczystego przekazania zegara w Brukseli nastąpiło 5 paździenika 2011 r. w towarzyszystwie koncertu Polskiego Chóru Kameralnego - Schola Cantorum Gedanensis z prapremierowym wykonaniem utworu "Lumen" Wojciecha Kilara.

Polska inauguracja zegara pulsarowego odbyła się w Gdańsku w kościele św. Katarzyny 25 listopada 2011 r. w dniu św. Katarzyny Aleksandryjskiej, patronki ludzi nauki.

Przeczytaj artykuł z 2011 r. - Najdokładniejszy czas na świecie.

Relacja za trojmiasto.gda.pl